Хертек Амырбитовна Анчимаа — Токанын ачазы билдингир аңчы арат Амырбиттиң өөнге эң баштай чырык көрген хунунден бээр хөй болуушкуннарны, чаңгыс эвес салгалдың салым-чолун сиңирген бүдүн үе-чада эрткен. Уруг он сес харлыынга чедир кадарчылап ажылдап, инек, өшку саап, мал-маган ажаап чоруп тургаш, чугле сөөлзүреди моол, тыва бижикти өөренип алган. Бижик билбес чорукту узуткаар класстарга ажылдаар оолдар-кыстар шилип ап турган башкылар Анчымааны эскербес аргазы чок болган. Ол удавайн уруг-дарыгны, улуг улусту бижикке өөредип эгелээн. Оон ону Барыын-Хемчик кожуун чагыргазының бижээчизинге томуйлаан, а 1931 чылда Москваже, Чөөн чүктүн ажылчы чоннарының коммунистиг университединче өөренип чорудупкан. Ол ынчан бодунуң келир үедеги өөнун ээзи Салчак Калбакхөрекович Тока-биле таныжып алган.Чаа амыдырал аңчының уруунга эжиин ажыткан. Ол Москвага беш чыл өөредилге үезинде хөйну шиңгээдип ап, Тываже чаартынган кижи бооп чедип келгеш, чаа бодалдарын амыдыралга кызымак боттандырып эгелээн. 1940 чылда Хертек Амырбитовнаны ТАР-ның Биче Хуралының Президиумунуң Даргазы кылдыр соңгаан, а 1946–1961 чылга чедир ол Тыва облкүүскомнуң даргазының оралакчызынга, 1962–1979 чылга чедир Тываның Сайыттар Човулелиниң Даргазының оралакчызынга ажылдаан. Мал ажыл-агыйлыг республика хөгжуп, ооң экономиказы быжыккан. Тываны таныттынмас кылдыр бүрүн-биле чаартып, өскертипкен дөртен чыл дургузунда ол чазык шырайлыг херээжен республиканың культура, уран-чуул, улус өөредилгезиниң албан черлериниң ажылын билдилиг дүүштуруп, социал айтырыглдарны шиитпирлеп турган. Өг-булези дээш база сагыш-салып четтигип, беш уругну өстүрүп кижизиткен. Хертек Амырмитовна хүндүлүг дыштанылгаже үнзе-даа, чымыш долган амыдыралын уламчылап, чоок кижилериниң сөзун ёзугаар киришпези-ле чок турган: Совет-моол найырал ниитилелиниң Тыва салбырын даргалап, Москвага бооп эрткен 114 чурттуң херээженнериниң делегей конгрезиниң делегадынга сонгуттуруп чораан. Ноябрь 4 –те 2008 чылда 96 харлыг тургаш мочээн. Студентилер, школачылар мурнунга республиканың хой националдыг чонунуң эрткен уезиниң дугайында удаа-дараа чугаалап берип турган. Хертек Амырмитовна Тываны чечектелген, байлак, ажылчы, экииргек чер кылдыр көруксеп, ол дээди кузелинче бүгү үеде чүткүп келген. Х.А. Анчымаа-Тока Ленин, Куш-ажылчы Кызыл Тук, «Хүндүлелдиң Демдээ» орденнер-биле, хөй медальдар-биле, ооң иштинде Моолдуң күрүне медальдары-биле шаңнаткан.
Хертек Амырбитовна Анчымаа-Тока : Сөзуглел : дорт // XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери – Заслуженные люди Тувы ХХ века. – Кызыл, 2004. – Ар. 96.
Информацияны белектээн
библиограф Шыырап Д. Э.
