Кырган кижилерниң чугаазы болза таңды дээрге бир сумунуң азы бир кожууннуң девискээринде эң бедик тайга болур. Таңды дээрге бажында меңгилерлиг, тас баштыг, өвүр талазы хүннээректиг, ары талазы аргалыг болгаш аң-меңниг турлаа, кат-чимизи элбек, казар байлаа чер иштинде чаштып чыдар бедик сын болур. Шаандагы шагда Таңдыны ады алдаржаан эр хамнар дагып турган. Таңды дагаан черге улуг-биче назынның кижилери баар. Кадай улус даг эдээнге артып каар, эр хиндиктиг улус таңды дагаан черге баар турган.
Таңдыны чылдың база дагып болур, колдуунда үш чыл болгаш албан дагыыр турган. Таңдының бажында оргулааш болгаш тас черге оваа кылып алыр, дагыыр хүндүс ынаар хамык чон чыглы бээр. Келген кижилерге болгаш таңдының улуг ээзинге чиир чемниң база ижер суксуннуң дээжизин делгеп салыр.
Таңды дагыыры дээрге тыва чоннуң ыдыктыг сүзүглели. Таңдыны дагып тургаш, тыва кижилер ол бедик сынның ээзинден ачы-буянны дилеп чораан, тус черниң байлаан камгалаарының база бир хевири кылдыр ажыглап чораан. Кижини кижи дарлаар, мөлчүүр болгаш бастыр чорук дендеп турда, таңма туткан дүжүметтерден өршээл дилевейн чораан, чүгле бедик таңдызындан тывалар өршээл дилеп чораан.
Таңды дагыыры дээрге бурунгу тываларның оран-чуртун камгалаан ыдыктыг байырлалы болур.
Алган дөзү:
Кенин-Лопсан М.Б. «Тыва чаңчыл». Кызыл, 2010.
Чурук каасталгазы интернет четкизинден алдынган
