Сагаан-оол Виктор Биче-оолович – чогаалчы, шүлүкчү.
Ол 1924 чылдың август 3-те Бай-Тайга кожууннуң Алаш бажында Даштыг-Хөлге төрүттүнген. 1936 чылда чайлаг школазынга бижикке өөренип алгаш, Барыын-Хемчик кожууннуң төвү Кызыл-Мажалык эге школазынга өөренип кирген.
1941 чылда 17 харлыг Сагаан-оолду алдын тывыжынче ажылдадып чорудупкан. Аныяк оол ынчалдыр баштайгы күш-ажылчы дадыгыышкынны ап, хоочун ажылдакчылар-биле кады Эми алдын уургайынга Совет Эвилелиниң Ада-чурттуң Улуг дайыны тиилелгелиг доозулгуже ажылдаан. Дайын төне бергенде, Кызыл хоорайга ээп келгеш, өрт камгалалының шериинге ажылдап эгелээн. 1949 чылда садыг-кооперация училищезинге өөренип кирген. Сургуулду дооскаш, садыгжылап, склад эргелекчилеп ажылдап чораан. 1957 чылдан эгелээш, Кызыл хоорайның тудугларынга дашчылап, бызаңчылап, шеверлекчилеп турган. Кадыының байдалының аайы-биле сөөлгү чылдарда чиик ажылче шилчээш, үр болбайн хүндүлүг дыштанылгаже үнген.
Чогаал ажылы
Виктор Биче-оолович шүлүк бижиириниң шенелделерин школага өөренип тура-ла оралдажып чораан. Ооң баштайгы шүлүү «Онза часпас адыгжы бис» 1942 чылда «Шын» солунга, 1943 чылда «Дайынчы кыйгы» деп чыынды номга парлаттынган.
1968 чылда В. Сагаан-оолдуң шүлүктериниң баштайгы ному – «Ажылчынның ыры» деп ат-биле чырыкче үнген. Ооң соонда аңгы-аңгы чылдарда 5 ному парлаттынган. 1975 чылда «Кызыл дузаламчы» деп чечен чугаалар чыындызы, 1977 чылда орус дыл кырында «Рабочая жизнь моя» деп ному, 1983 чылда «Авыралдыг Алдын-Кушкаш» деп уругларга шүлүктер, шүлүктээн тоолдар чыындызы чырыттынган. «Чуртталгамның өңнери» деп шилиттинген шүлүк чогаалының номун чогаалчы мөчээн соонда, 2002 чылда, Тываның ном үндүрер чери чырыкче парлап үндүрген.
Салым-чаяанныг чогаалчы төрээн Тывазының булуң бүрүзүнге чедип, черлерниң чараш-каазын, онзагайын шүлүктеринге бижип чораан. «Кара-Хөлүм», «Эрзин хемим», «Мөңгүн-Тайга», «Самагалдай», «Үш-Белдир», «Таңды сыны» дээш, оон-даа өске шүлүктери ону бадыткап турар. Ооң сураглыг ырылар апарган шүлүктери эңдере: «Өскен хемим» (Р. Кенденбиль), «Балгазынның кежээлери» ( В. Серен), «Чаа хоорай Шагаан-Арыг» (Б. Нухов). Бо ырылар ам-даа радио болгаш телевидениеде чаңгыланып, чоннуң ырлап чоруур ынак ырылары апарган.
В. Сагаан-оол шүлүктерни, шүлүглелдерни, тоожулал аймааның чогаалдарын бижип чораан республика солуннарының идепкейлиг бижикчизи. Ооң орус дылче очулдурттунган чогаалдары Москваның «Смена» сеткүүлүнге, «Улуг-Хем» альманахка, республика солуннарынга хөйү-биле парлаттынып чораан.
Ол 2002 чылдың ноябрь 19-та мөчээн.
Кол парлаан номнары:
- Ажылчынның ыры: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1968. – 54 ар. Песни рабочего: стихи.
- Часкы шинчи: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1972. – 43 ар. Приметы весны: стихи.
- Мөңгүн согуннар: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1979. – 52 ар. Серебрянные стрелы: стихи.
- Кызыл дузаламчы: чечен чугаалар. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1975. – 112 ар. Красная помощь: рассказы.
Шаңналдары болгаш аттары:
- Медаль «1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында шылгараңгай күш-ажыл дээш»;
- медаль «1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Германияны тиилээни дээш»;
- медаль «1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 50 чылы»;
- Тыва Республиканың Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
Сактыышкын
Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл суурунда библиотеканы Сагаан-оол Виктор Биче-ооловичтиң ады-биле адаан.
Справканы А. С. Пушкин аттыг Национал ном саңының
редактору Момбулай Оралмаа белеткээн.
Ажыглаан литература:
- Дачын-Хөө, С. Адын ном саңынга мөңгежиткен: чогаалчы В. Сагаан-оолдуң 85 чыл оюнга / С. Дачын-Хөө // Шын. – 2009. – Окт. 10.
- Виктор Биче-оолович Сагаан-оол: 70 харлаан // Улуг-Хем. – 1994. – № 4.
Чурукту интернет четкизинден алган.
