Эр кижи – аал-оранының ажыл-агыйжы ээзи, өдек сыңмас малының хумагалыг кадарчызы, чараш аажы чаңның болгаш ак сеткилдиң эдилекчизи, төрээн чуртунуң ёзулуг хамаатызы, чонунуң чоргааралы. Өгбелеривис оол кижини чажындан ужур сагыыр кылдыр кижизидип чораан. Ужур билир кижилер дээрге ада-иезиниң адын довуракка бораштырбас кижилер, чонунуң төлептиг оолдары болуп, бүгү назынында мөзүлүг кижилер болур.

Он үш хардан он чеди харга чедир оол уругнуң сагыыр чүүлдери:

• Оол уругнуң орланы эки. Чайның изиинге, кыштың соогунга дадыккан оол маадыр шинчилиг болур.
• Бөрү өлүрген оол аңчы болур. Эки аът ээзин байыдар, экер оол чонун алдаржыдар.
• Эр кижи чылгы кадарып хонар. Эр кижи ээн черге хонарындан коргар болза, эр адын оскунар.
• Оол уруг өгнү өглеп, өгнү тип билген болур. Өг бузуп албас, өг өглей албас оол уруг кочуга кирер.
• Оол аваангыр-туттунгур болур, шүшпең оол хырнын безин тоттуруп албас болур.
• Оол кижиниң холу дыңзыг болур. Дыңзыг холдуг оол барба тарааны эзеринге үңгериптер.
• Оол кижи чорук чоруур салымныг. Эки аът орукка өлүр, эки эр эзер кырынга өлүр.
• Оол кижи кээргээчел болур. Чудуруун дөгээр оол аксын ашкан аш бөрүге дөмей.
• Хөөмейлээр оолдуң чанынга уруглар чыглыр. Эр кижи омак-хөглүг болурга, дымаа-ханаа безин сол болур дижир.

Улуг өгбевис М.Б.Кенин-Лопсаң «Тыва чоннуң бурунгу ужурлары»

#Тыва #аас_чогаалы #бичии_чаштарывыс #салгакчыларывыс #чаңчыл #чанчыл #бурунгу_ужурлар #улусту_педагогика #ёзулуг_эр