Август 17 – Тыва Республикада «Хөөмей хүнү». 2020 чылда Хөөмей хүнүнге тураскааткан делегей чергелиг онлайн мөөрей чонда билдингир чечен-мерген, салым-чаяанныг хөөмейжи Лазо Довуевич Монгуштуң 70 харлаан оюнга тураскааткан.
Лазо Довуевич Монгуш Чөөн-Хемчик кожууннуң Хорум-Дагның Шык-Бажы деп черге 1950 чылдың февраль 17-де төрүттүнген. Оглу төрүттүнген соонда, үр болбаанда авазы чок апарган. Бичии Лазону ачазының хам болур улуг угбазы Монгуш Дайбына Баян-ооловна азырап алган. Ооң соонда өг-бүле Бии-Хем кожууннуң Ээрбек суурунче көже берген турган.
Лазо Монгуш бичиизинден тура школаның, кожууннуң культура-массалыг хемчеглерниң идепкейлиг киржикчизи болуп, ортумак школаны 1968 чылда дооскаш, Бии-Хем кожууннуң «Тараачын» колхозунга трактористеп, комбайнерлеп ажылдаан. Ол аныяандан тура хомуска, дошпулуурга, бызаанчыга ойнаар, хөөмейлээр салым-чаяанныг болурундан аңгыда, хүрежиринге болгаш шыдыраа ойнаарынга база кончуг ынак чораан.
Ажылындан хостуг үезинде «Челээш» деп агиткультбригадага киржип, хөөмей-сыгыдын кагбайн, 1981 чылда сыгытка II чергениң лауреады деп атты республиканың фестивалынга чаалап алган. Ол-ла чылын Лазо Монгушту күрүнениң ыр болгаш сам «Cаян» ансамблинге ажылдаары-биле чалаан. Ансамбльга ол 1984 чылга чедир ажылдап, Ортаакы Азияны эргий гастрольдап чораан. Өг-бүлезиниң байдалының аайы-биле суурже көжер ужурга таваржып, «Саян» ансамбльдан чоруур ужургага таварышкан.
Лазо Монгуш Бии-Хем кожууннуң «Красный пахарь» колхозунга тракторист-комбайнерлеп ажылдап турда, ооң чуруу 15 чылдың дургузунда хүндүткелдиң самбыразындан дүшпээн. Буска ажылдаар котелдарны кончуг эки билир квалификациялыг механик, бирги категорияның чолаачызы болуп, столярлап ажылдап келген. Каш удаа республиканың хүреш, шахмат болгаш волейбол чемпионатарынга тиилекчи болуп чораан. Хүндүлүг дыштанылгаже үнерде республиканың «Шын» солунга фотокорреспондентилеп ажылдап чораан.
Лазо Монгуш 1997 чылдан эгелеп, «Дүңгүр» хамнар ниитилелинче кежигүүнү болуп кирген. Лазо Довуевич Монгуш тыва улустуң аас чогаалының, тускай культуразының эдилекчизи, камгалакчызы болуп, Тыва үндезин культура төвүнүң сүмелекчизи болуп, бодунуң билиглерин аныяк-өскенге дамчыдып, тарадып чоруур, салым-чаяанныг хам чаяачы.
